31 maja 2021 r.
Kierunki rozwoju innowacji w Polsce. Jak tworzyć i monitorować krajowe inteligentne specjalizacje
Na liście krajowych inteligentnych specjalizacji (KIS) na 2021 r. znajduje się trzynaście dziedzin uznanych za priorytetowe dla rozwoju konkurencyjności polskiej gospodarki opartego na innowacjach. Obszary zostały zidentyfikowane przez Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii przy ścisłej współpracy z PARP, przedstawicielami firm, naukowcami oraz ekspertami branżowymi. Cel: skupienie inwestycji w obszarach zapewniających jak największy przyrost wartości dodanej w gospodarce, jej konkurencyjności oraz optymalne wykorzystanie zasobów dzięki badaniom, rozwojowi i innowacjom. Na potrzeby wsparcia procesów zarządzania KIS Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości przygotowała dwa raporty, które zawierają m.in. przegląd systemów monitoringu IS oraz programów badań na rzecz identyfikacji i aktualizacji IS (w tzw. Procesów Przedsiębiorczego Odkrywania inteligentnych specjalizacji) w wybranych krajach oraz 16 polskich regionach. Powstanie raportów współfinansowano z środków unijnych, programu Inteligentny Rozwój.
Technologie wspierające zdrowe społeczeństwo, inteligentne budownictwo, robotyka i automatyzacja produkcji oraz inne różnego typu innowacje dla przemysłu, rolnictwa czy usług. To niektóre z kilkunastu KIS, czyli obszarów o największym potencjale konkurencyjnym i innowacyjnym dla polskiej gospodarki. Ich liczba jest zmienna ponieważ inteligentne specjalizacje cały czas ewoluują. Dla MŚP, które dostarczają rozwiązania w obrębie KIS, to szansa na zwiększenie przewagi konkurencyjnej także dzięki inwestycjom w rozwój innowacji przy wsparciu programów unijnych obecnej i nowej perspektywy. KIS wskazuje bowiem na preferencje w udzielaniu wsparcia na rzecz rozwoju prac badawczych, rozwojowych i wprowadzania innowacji (B+R+I) przez różnych aktorów gospodarki, w ramach poszczególnych perspektyw finansowych UE.
Lista KIS, obowiązująca od 1 stycznia 2021 r.
– Podstawnym wyzwaniem systemu IS jest fakt, że specjalizacje nie mają charakteru typowej klasyfikacji statystycznej, a co do zasady przenikają między tradycyjnymi podziałami sektorowymi, grupami towarowymi, dziedzinami nauki i techniki, czerpią z różnych technologii i modeli rozwoju produktu, jako że są związane z przełomowymi innowacjami, które wymykają się sztywnym podziałom i lubią powstawać „na styku” – ocenia Jacek Pokorski, kierownik w Departamencie Analiz i Strategii w PARP.
PPO jako metoda dialogu strategicznego z rynkiem innowacji
Podstawą identyfikacji i aktualizacji IS jest tzw. Proces Przedsiębiorczego Odkrywania (PPO) – wieloletni, cykliczny mechanizm zasilany pracami badawczymi i eksperckimi w celu poszukiwania inteligentnych specjalizacji. Bazuje on na ścisłej współpracy różnych interesariuszy rynku innowacji w celu identyfikowania priorytetów w zakresie badań, rozwoju i innowacji, wokół których skoncentrowane powinny być inwestycje publiczne i prywatne. Aby PPO działał sprawnie, należy prowadzić go w sposób ciągły, w oparciu o istniejące struktury i organizacje (naukowe, biznesowe, techniczne, badawcze) – wynika z publikacji PARP „Benchmarking systemów monitoringu Inteligentnych Specjalizacji oraz Procesu Przedsiębiorczego Odkrywania. Raport na poziomie regionalnym”.
PARP zaprasza przedsiębiorców do udziału w PPO. Spotkania przedsiębiorców z udziałem przedstawicieli nauki, otoczenia biznesu i administracji, odbywają się cyklicznie, w ramach tzw. Smart Lab-ów. W obecnej perspektywie finansowania wzięło w nich udział ponad 900 uczestników.
Więcej informacji wkrótce na stronie smart.gov.pl.
Benchmarking międzynarodowy – jak robią to inni
Państwa członkowskie UE, niezależnie od stopnia ich innowacyjności, ciągle szukają formuły pozwalającej na bardziej ścisłą i efektywną współpracę pomiędzy zaangażowanymi stronami rynku innowacji oraz przepływ wiedzy od przedsiębiorców do administracji (na szczeblu krajowym i regionalnym), odpowiedzialnej za tworzenie strategii innowacji i programy wsparcia w tym obszarze. Obecnie odbywa się to głównie na zasadzie networkingu i podtrzymywania osobistych relacji. W niektórych krajach kluczową rolę odgrywają także organizacje zrzeszające przedsiębiorców, takie jak klastry czy izby gospodarcze – wynika z raportu „Benchmarking systemów monitoringu Inteligentnych Specjalizacji oraz Procesu Przedsiębiorczego Odkrywania. Raport na poziomie międzynarodowym”, przygotowanego przez PARP przy współpracy z ekspertami międzynarodowego konsorcjum Fundacji Rozwoju Badań Społecznych i spółek Civitta.
W raporcie czytamy, że różnice w sposobie organizacji systemu IS poszczególnych krajów, wynikają m.in. z wcześniejszych działań krajów prowadzonych na tym obszarze. Zanim IS stały się jednym z wymogów europejskiej Smart Specialisation Strategy (określającej koncentracje wydatków publicznych na badania, rozwój i innowacje), kraje-liderzy innowacyjności już wcześniej (na zasadzie dobrowolności) prowadziły działania związane z koncentracją wydatków inwestycyjnych na B+R+I w priorytetowych dziedzinach gospodarki – które zapewniały im największy przyrost wartości dodanej i wzrost konkurencyjności na rynkach zagranicznych – wówczas nie nazywając ich jeszcze inteligentnymi specjalizacjami. Wykorzystali oni istniejące wówczas procesy innowacyjne i wpisali je w dokumenty strategiczne na rzecz IS. Z kolei kraje podobne do Polski, co do zasady przygotowywały strategie i struktury systemu IS niemal od podstaw, w szczególności na potrzeby spełnienia warunku ex ante dla wykorzystania funduszy europejskich z ówczesnej nowej perspektywy na lata 2014-2020.
– Jedną z rekomendacji płynącą z raportów PARP jest, aby przy monitorowaniu IS łączyć podejścia i narzędzia ilościowe z jakościowymi, a także rozdzielać monitorowanie aktywności w ramach działań strategicznych podejmowanych na rzecz IS, od monitorowania skutków tych aktywności (w tym ewaluacji realnego wpływu IS na gospodarkę). Z kolei w zakresie PPO rekomenduje się włączanie do procesu istniejących (lokalnych) innowacyjnych ekosystemów i ich aktorów (np. klastry, parki technologiczne, stowarzyszenia przedsiębiorców) – wskazuje Marta Lesiak, z Departamentu Analiz i Strategii PARP, odpowiedzialna za projekty bechmarkingu międzynarodowego i regionalnego IS.
