15 listopada 2022 r.
Polityka Nowej Szansy 2.0
Ostatnie kilkanaście miesięcy to z pewnością niezwykle trudny czas dla wszystkich przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą, w szczególności dla mikro- i małych przedsiębiorców, których rosnące koszty zarządzania własnym, często rodzinnym biznesem – dotykają najmocniej. Pandemia koronawirusa, działania wojenne w Ukrainie, związana z nimi inflacja oraz gwałtowny wzrost opłat za media (spowodowany także niespodziewanym i niekontrolowanym wzrostem cen surowców), galopująca inflacja – z pewnością nie pomagają podmiotom gospodarczym w regulowaniu bieżących zobowiązań i w dopinaniu budżetów. Na szczęście jednak zarówno Polska, jak i cała Unia Europejska dostrzega przywołane powyżej problemy, konstruując i wdrażając w życie wiele programów i rozwiązań prawnych, które mają zapobiegać zjawisku likwidowania prywatnych firm, stanowiących przecież swoiste koła zamachowe krajowych gospodarek.
W celu ochrony przedsiębiorców przed niewypłacalnością i upadłością Unia Europejska uchwaliła w czerwcu 2019 roku Dyrektywę 2019/1023 w sprawie ram restrukturyzacji zapobiegawczej, umorzenia długów i zakazów prowadzenia działalności oraz w sprawie środków zwiększających skuteczność postępowań dotyczących restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów.
Polityka Nowej Szansy 2.0 to wpisująca się w tę dyrektywę strategia przygotowana przez polskie władze z myślą o zarządzeniu przedsiębiorstwem w sytuacji kryzysowej.
Czym jest Polityka Nowej Szansy 2.0 i kogo dotyczy
Warto zauważyć, iż Polityka Nowej Szansy 2.0 (PNS 2.0) nie jest instrumentem całkowicie nowym, a jedynie modyfikowanym na bieżąco pomocowym programem rozwoju, zgodnie z art. 15 ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, który jest i będzie realizowany w latach 2021-2027. Zgodnie z ww. ustawą cel główny i cele szczegółowe PNS 2.0 jako programu rozwoju wynikają ze strategii rozwoju kraju i nawiązują do jego średniookresowych strategii rozwoju, natomiast same działania proponowane w tym programie są (jako pewnego rodzaju kontynuacja) efektem doświadczeń i przemyśleń zebranych w trakcie poprzedniego programu rządowego tj. Polityka Nowej Szansy 2014-2020, stanowiąc realizację rekomendacji podsumowujących coroczne raporty z monitorowania tego programu oraz raportu podsumowującego.
Polityka Nowej Szansy 2.0 opracowana została (i jest na bieżąco monitorowana) w Ministerstwie Rozwoju i Technologii. Program ten bierze pod uwagę bieżące zdarzenia w gospodarce wpływające na tradycyjny model prowadzenia działalności gospodarczej, a więc chociażby np. transformację cyfrową czy też konieczność zmiany modelu prowadzenia działalności wskutek pojawiających się kryzysów, bazując jednocześnie na najlepszych międzynarodowych praktykach. PNS 2.0. zachowuje przy tym równowagę pomiędzy:
- wdrażaniem nowych działań,
- poprawianiem dotychczasowych, które okazały się obiecujące oraz
- kontynuacją działań, które przyniosły oczekiwane efekty w poprzednim programie,
co ma docelowo pozwolić na opracowanie elastycznego systemu, który funkcjonowałby w polskiej gospodarce przez kolejne dekady.
Rozwiązania proponowane w Polityce Nowej Szansy 2.0 przygotowane zostały natomiast z myślą właśnie z jednej strony o właścicielach mikro-, małych i średnich firm, jako że to oni szczególnie narażeni są na trudności na poszczególnych etapach prowadzenia działalności gospodarczej, a z drugiej o pracownikach, którzy do tej pory byli jedynie biernymi obserwatorami sytuacji kryzysowych przedsiębiorstwa, w którym byli zatrudnieni.
Działania podejmowane w ramach Polityki Nowej Szansy 2.0
Polityka Nowej Szansy 2.0 będzie kontynuowała rozpoczęte w poprzednim programie (z lat 2014-2020) działania edukacyjno-informacyjno-promocyjne dotyczące narzędzi dla przedsiębiorców i pomagania im w kłopotach, gwarantując system wsparcia w trudnościach oraz tzw. nowy start. Ten ostatni polega na stworzeniu kompleksowego systemu wsparcia dla przedsiębiorców, którego celem jest przeciwdziałanie upadłości firm poprzez budowę i promowanie systemów wczesnego ostrzegania oraz pozasądowych i sądowych form naprawy i restrukturyzacji, a także na ułatwianiu ponownego rozpoczęcia działalności gospodarczej osobom, które poniosły porażkę biznesową.
PNS 2.0 wykorzystuje ponadto sprawdzony w poprzednim programie schemat postępowania, obejmujący następujące zagadnienia:
- Obszar A – Zapobieganie sytuacjom kryzysowym przedsiębiorstw
- Identyfikacja firm w trudnej sytuacji.
- Wstępna diagnoza.
- Pogłębiona diagnoza (oraz budowanie relacji).
- Przygotowanie i przeprowadzenie działań naprawczych.
- Obszar B – Pomoc przedsiębiorstwom w kryzysie
- Pozasądowe metody rozstrzygania sporów.
- Procedury restrukturyzacyjne.
- Zakończenie działalności gospodarczej (bankructwo, likwidacja, zamknięcie).
- Obszar C – Wsparcie ponownego podejmowania działalności gospodarczej
- Niwelowanie obciążeń związanych z zamknięciem firmy.
- Przygotowanie do ponownego rozpoczęcia biznesu.
- Wsparcie w restarcie.
W ramach PNS 2.0 i w celu zapobiegania sytuacjom kryzysowym przedsiębiorstw Ministerstwo Rozwoju i Technologii wspólnie z Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości uruchomiło 1 lipca 2021 r. tzw. System Wczesnego Ostrzegania dla przedsiębiorców w trudnościach (SWO). Jest to wyrazem inicjatywy zbudowania systemu opartego na podstawie doświadczeń wynikających z udziału Polski w międzynarodowym projekcie Early Waring Europe. Projekt ten zapewnia przedsiębiorcom stojącym u progu sytuacji kryzysowej, wsparcie o charakterze doradczo-informacyjnym, które odpowiada ich aktualnym potrzebom. Już niebawem przeprowadzony zostanie kolejny nabór do SWO, który pozwoli zainteresowanym nim przedsiębiorcom pozyskać dofinansowanie do działań mających na celu wyjście przez nich z ich zdefiniowanych w ramach tego projektu okresowych trudności. Szczegóły dostępne są przy tym na stronie PARP pod adresem: https://www.parp.gov.pl/component/grants/grants/swo.
Prowadzenie ogólnopolskich działań informacyjnych dotyczących przedmiotowego Systemu Wczesnego Ostrzegania oraz działań realizowanych w ramach wymienionej już powyżej unijnej Dyrektywy 2019/1023 w sprawie ram restrukturyzacji zapobiegawczej, umorzenia długów i zakazów prowadzenia działalności oraz w sprawie środków zwiększających skuteczność postępowań dotyczących restrukturyzacji to zadanie wpisane w działalność Biura Regionalnego PARP w Poznaniu - szczegóły pod adresem: https://www.parp.gov.pl/component/site/site/system-wczesnego-ostrzegania-punkt-informacyjny-w-poznaniu.
Ograniczając ryzyko przedwczesnej likwidacji przedsiębiorstw Ministerstwo Rozwoju i Technologii w ramach PNS 2.0 przygotowało z kolei ustawę z dnia 16 lipca 2020 r. o udzielaniu pomocy publicznej w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorców. Przedsiębiorcy w trudnościach otrzymali do dyspozycji trzy konkretne narzędzia:
- pomoc na ratowanie,
- tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne,
- pomoc na restrukturyzację.
Narzędzia te mają pomóc mikro-, małym i średnim przedsiębiorstwom przeżywającym trudności oraz umożliwić udzielanie pomocy publicznej firmom w celu ich ratowania lub restrukturyzacji bez każdorazowej notyfikacji pomocy. Na stronie: https://arp.pl/pl/dla-biznesu/pns/ znaleźć można kontakty do ekspertów, którym przedsiębiorcy mogą zadawać pytania o narzędzia pomocowe znajdujące się na stronie Agencji Rozwoju Przemysłu dotyczące PNS 2.0, a w ramach programu Nowy start, realizowanego przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości wsparcie mogą uzyskać przedsiębiorcy, którzy po rozpoczynają działalności gospodarczą ponownie – po wcześniejszym niepowodzeniu. Przedsiębiorcy ci mogą zgłaszać się w celu otrzymania dofinansowania do jednego z czterech operatorów wybranych przez PARP, którzy bezpośrednio prowadzą nabory do konkretnych projektów (szczegóły pod adresem: https://www.parp.gov.pl/component/grants/grants/nowy-start-1).
Polityka Nowej Szansy 2.0 a przyszłość
Polityka Nowej Szansy 2.0 jest także zapisana w przygotowywanej przez polskie władze Strategii Produktywności 2030, której celem jest wzrost produktywności w warunkach gospodarki neutralnej klimatycznie, o obiegu zamkniętym, opartej na konkretnych danych. Należy wobec powyższego zadbać o kondycję finansową przedsiębiorców (którzy powinni mieć możność zrestrukturyzowania się zamiast likwidacji), albowiem ta przekłada się w sposób oczywisty wprost na rozwój gospodarki. Jest to szczególnie ważne z punktu widzenia ochrony miejsc pracy, gdyż stabilność zatrudnienia stanowi bardzo ważny element społecznego rozwoju. Co niezwykle istotne, działania w tym zakresie wymagają również aktywnego zaangażowania ze strony przedsiębiorców i ich pracowników, przejawiającego się w gotowości do nabywania nowych kwalifikacji i umiejętności, umożliwiających płynną adaptację do zmian zachodzących na rynku.
Obszary interwencji przewidziane w PNS 2.0 znajdują wreszcie odzwierciedlenie w Krajowym Planie Działań na rzecz Zatrudnienia, a więc w dokumencie analizującym trendy na rynku pracy i wskazującym najkorzystniejsze kierunki polityki zatrudnienia, które powinny być realizowane.
Na ocenę programu Polityka Nowej Szansy 2.0 jest rzecz jasna jeszcze za wcześnie, niemniej już na obecnym etapie należy uznać jego wprowadzenie i realizację w polskim porządku prawnym za absolutnie niezbędny instrument, wpisujący się w ogólnoeuropejski trend pomocy dla przedsiębiorców i ochrony ich przed upadłością lub likwidacją.
radca prawny Łukasz Bogaczyk
Kancelaria Radcy Prawnego Maciej Sójka w Poznaniu